Quel âge as — tu?
Ja on a
ans (dix) décimal
Où habite tu?
j’habite à Erevan-ես ապրում եմ Երևանում
Franseren
Պատասխանել
Monthly Archives: Սեպտեմբերի 2021
Առաջադրանք 6-րդ դասարան, սեպտեմբերի 20-26-ը
«Օրացույցի ստեղծման պատմությունը»- այս թեմայի շուրջ կատարել փոքրիկ ուսումնասիրություն, աշխատանքը կատարեք ամենաքիչը մեկ էջի սահմանում,օգտվել ամենաքիչը երեք տարբեր աղբյուրներից, օգտագործել օտարալեզու գրականություն:
1.Օրացույցների ստեղծման նպատակը, արդիականությունը ժամանակակից աշխարհում, համաշխարհային օրացույցի խնդիրը, օրացույց բառը տարբեր լեզուներում, նշանակությունը։
Առաջին օրացույցներն ստեղծվել են որպես կենսական անհրաժեշտություն եղանակի ցիկլային ու կանխատեսվող փոփոխությունների պայմաններում։ Օրացույցը օգնել է որոշել թե երբ պետք է սկսվի ու ավարտվի անձրևների սեզոնը, որը անապատային տարածքը վերածում էր անասունների արոտավայրի համար պիտանի փթթուն սավաննայի։ Մոտավորապես այդ ժամանակ էլ ժամանակակից Գերմանիայի տարածքում ստեղծվել է այսպես կոչված Գոզեկի շրջանը, որի հաշվարկան համար հիմք է ծառայել ձմեռային արևադարձը:
2.Օրացույցի ստեղծման պատմությունը տարբեր ժողովուրդների մոտ
Յուրաքանչյուր ժողովուրդ օգտագործել է պատմական դեպքերի թվագրման իր համակարգը։ Ոմանք փորձել են տարիների հաշվարկն սկսել աշխարհի ստեղծումից. հրեաներն այն թվագրել են մ.թ.ա. 3761 թվականով, ալեքսանդրյան ժամակագրությունն աշխարհի ստեղծման ամսաթիվը համարել է մ.թ.ա. 5493 մայիսի 25-ը։ Հռոմեացիները տարիների հաշվարկն սկսել են Հռոմի առասպելական հիմնադրումից (մ.թ.ա. 753)։ Պարթևները, բյութանիացիները և սելևկյանները տարիների հաշվարկն սկսել են առաջին թագավորի գահակալումից, եգիպտացիները՝ ամեն հաջորդ արքայատոհմի գահակալումից։ Իր օրացույցն է ստեղծել նաև համաշխարհային կրոններից յուրաքանչյուրը. ըստ բյուզանդական օրացույցի՝ գրիգորյան օրացույցի 2021 թվականի սեպտեմբերի 14-ից սկսվում է 7530 թվականը՝ սկսած «աշխարհի արարումից», ըստ իսլամական օրացույց՝ Հիջրայի 1440 թվականը (2018 թվականի սեպտեմբերի 11-ից), ըստ բուդդայական օրացույցի՝ Նիրվանայի 2564 թվականն է, իսկ ըստ բահաի օրացույցի՝ 177 թվականը։
3.Հայոց Նախահայկեան օրացույցը
Հայկական օրացույցը կոչվել է Բուն Հայկական թվական, ըստ որի՝ տարին ուներ 12 ամիս, յուրաքանչյուրը՝ 30-ական օրով, և լրացուցիչ 13-րդ ամիս, որն ուներ ընդամենը 5 օր։ Այժմ էլ տարբեր երկրներում տպագրվող որոշ հայկական օրացույցներ, ժամանակակից օրացույցին զուգահեռ, օգտագործում են նաև Բուն Հայկական օրացույցը։ Օրինակ՝ 2008 թ. Բուն Հայկական օրացույցի թվականով հաշվելու համար անհրաժեշտ է նրան գումարել 2492. 2008+2492=4500. նշանակում է՝ 2008 թ. Բուն Հայկական օրացույցի թվականով 4500 թ. է:
4.Ամիսների, շաբաթների անունների առաջացման պատմությունը, նշանակությունը
Հունվարը․ այդպես է կոչվել ի պատիվ հռոմեական Յանուս աստծու։ Սակայն այդ անունը մեզ անցել է հունարենից, արդեն որոշ փոփոխման ենթարկվելով՝ դառնալով հունվար։ Հայկական տոմարում հունվարը համընկնում է արաց ամսի հետ։
Փետրվար. Ձմռան վերջին ամիսն է։ Փետրվարը, ըստ մի բացատրության, իր անունը ստացել է հին հռոմեական չար աստված Փեբրուարիոսից։ Փետրվարը հայկական տոմարում համընկնում է մեհեկան ամսվա հետ։
Մարտ. Գարնան առաջին ամիսն է, տարվա առավոտը։ Մարտ անունը կապված է Հին Հռոմի պատերազմի աստված Մարսի անվան հետ, որը շրջում է հրեղեն մարտակառքով։ Հայկական տոմարում մարտը համընկնում է արեգ ամսի հետ։ Հայկական տոմարում մարտը համընկնում է արեգ ամսի հետ։
Ապրիլ. Անվան ծագումը գալիս է լատիներենից՝ «բացվել» բառից։ Այդ ամսին բացվում են ծառերի բողբոջները։ Ապրիլը համապատասխանում է հին հայկական տոմարի ահեկան ամսին։
Մայիս. Գարնան վերջին ամիսն է, հիանալի և գեղեցիկ օրերով։ Մայա աստվածուհու տոնը նշվում էր Մայիս ամսին և կոչվում էր սիրուն մայիս։ Նրա պատվին մայիսի մեկին մեծ զոհաբերություններ էին մատուցում։ Հին հայերի մոտ այս ամիսը կրել է մարերի անունը:
Հունիսը. նվիրված էր Յունոնա աստվածուհուն, որը հռոմեական դիցաբանական պանթեոնում կանանց ու ընտանեկան կենցաղի հովանավորողն է։Հունիսը համընկնում է հայկական մարգաց անվան հետ։
Հուլիս. Ամռան հրաշագեղ ամիսն է։ Ւ պատիվ Հուլիոս Կեսարի։ Հայկական տոմարում հուլիսը համընկել է հրոտից ամսվա հետ։
Օգոստոս. Ամռան վերջին ամիսն է, ոսկե աշնան նախադուռը։ Օգոստոսն իր անունը ստացել է ի պատիվ հռոմեական Օգտավիանոս կայսեր, որը հետագայում ստացավ օգոստոս տիտղոսը:
Սեպտեմբեր․ լատիներեն սեպտիմ՝ յոթ բառից է։ Հայկական տոմարում համընկւնում է հոռի ամսվա հետ։
Հոկտեմբեր․ լատիներեն օկտո բառից է, որը նշանակում է «ութ»։ Համապատասխանում է հայկական սահմի անվան։
Նոյեմբեր. Աշնան վերջին ամիսն է, երբ օրերը կարճանում են, լույսը քչանում է։ Լատիներեն նովեմ՝ ինը բառից է։
Դեկտեմբեր. Ձմռան առաջին ամիսն է։ Անունը անցել է հունարենից՝ դեցեմ, այսինքն՝ «տասներորդ» բառից։ Համապատասխանում է հին հայկական տոմարի քաղոց ամսին։
Կիրակին Արեգակին, երկուշաբթին՝ Լուսնին, երեքշաբթին՝ Մարսին, չորեքշաբթին՝ Մերկուրիին, հինգշաբթին՝ Յուպիտերին շաբաթը՝ Սատուռնին։
5.Տալ օրացույց, լուսնային օրացույց, արևային օրացույց, Հուլյան օրացույց, Գրիգորյան օրացույց հասկացությունների բացատրությունը։
Հուլյան օրացույցում նահանջ տարիների ներմուծումը կատարվում է յուրաքանչյուր չորս տարին մի անգամ մեկ օր ավելացնելով։ 400 տարվա ընթացքում ավելացվում է հարյուր օր, իսկ տարվա միջին տևողությունը կազմում է 365,25 օր։ Այդպես տարվա միջին տևողությունը հուլյան օրացույցում 0,00780 օրով ավել է արևադարձային տարուց, ինչը 128 տարվա ընթացքում կուտակվում է և կազմում մեկ օրվա սխալ և գարնանային արևադարձի օրը խախտվում է։
Սինոդիկ ամսվա միջին տևողությունը կազմում է 29,53059, իսկ արևադարձային տարում՝ 365,24220 օր։ Արևադարձային տարին ունի 12,36827 սինոդիկ ամիս, այսինքն՝ օրացուցային տարին կարող է կազմված լինել 12 (սովորական տարի) կամ 13 օրացուցային ամիսներից։ Օրացուցային տարվա միջին տևողությունն արևադարձային տարվա տևողությանը մոտ լինելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ ամիսների ավելացման համակարգ։
Լուսնա-արևային օրացույցներում, լուսնային օրացույցների նման, ամսվա սկիզբը համընկնում է նեոմենիայի։
Գոյություն ունի երկու օրացույց արեւային եւ լուսնային:
6.Հետաքրքիր փաստեր այս թեմայի շուրջ․
Օրացույցի հայրենիքը համարվում է Եգիպտոսը:
Մարդկային պատմության ամենաերկար ժամանակագրական արձանագրություններից մեկը՝ իրանական օրացույցը, պատմության ընթացքում բազմիցս փոփոխվել է վարչական, կլիմայական և կրոնական նպատակների համար։
Ժամանակակից իրանական օրացույցը, այժմ պաշտոնական օրացույց է Իրանում։ Այն սկսվում է մոտավորապես կեսգիշերին մոտակա գիշերվա հավասարության ակնթարթում, որը որոշվում է Իրանի ստանդարտ ժամանակի մերիդիանի համար
7.Արեգակնային, ավազային ժամացույց։
Արեգակնային ժամացույցը Ժամանակը որոշող սարք է` ըստ գնոմոնից ստվերի երկարության փոփոխության և թվահարթակով նրա շարժման։ Այս ժամացույցների հայտնվելը կապված է այն պահի հետ, երբ մարդը գիտակցել է արեգակի ստվերի երկարության և երկնքում Արեգակի այլ առարկաների նկատմամբ դիրքի փոխկապակցվածությունը։
Պարզագույն արեգակնային ժամացույցը ցույց է տալիս ոչ թե տեղային, այլ արեգակնային ժամանակը, այսինքն հաշվի չի առնում Երկրի բաժանումը ժամային գոտիների։ Բացի այդ, պարզագույն արեգակնային ժամացույցը ցույց չի տալիս մարդու կողմից արհեստականորեն ներմուծված ամառային ժամանակը։ Արեգակնային ժամացույցից կարելի է օգտվել միայն ցերեկը, այն էլ Արեգակի առկայության դեպքում։
Ներկա պահին արեգակնային ժամացույցները ուղղակի նշանակությամբ գրեթե չեն օգտագործվում և զիջել են տեղը ժամացույցների բազմաթիվ այլ տեսակների։
Ավազի ժամացույց
Կազմված է հիմնականում երկու մասից, որոնք իրար կպած են բարակ սեղմվածքով, դրանցից մեկը լցված է ավազի հատիկներով։ Կախված անոթի չափրից ավազի ժամացույցը կարող է հաշվել րոպեներ, ժամեր, օրեր և այլն։
Ներկայումս ավազի ժամացույցներն օգտագործվում են բժշկական մի քանի ստուգումների ժամանակ, լուսանկարչության մեջ, ինչպես նաև հուշանվերների համար։ Windows համակարգում ավազի ժամացույցն օգտագործվում է որպես սպասելու սիմվոլ՝ տվյալ էջի վրա աշխատանքներ տարվելու ժամանակ։ Իհարկե նաև Յունիկոդ տառատեսակներում -սիմվոլը նույնպես օգտագործվում է։
Ամենամեծ թերությունը համարվում է ժամանակի սակավությունը, այն հիմնականում կարող է կարճ ժամանակամիջոցներ ֆիքսել։ Սրանք, երբ տարածվեցին Եվրոպայում հիմնականում օգտագործվում էին կես և մեկ ժամ պահելու, հաշվելու համար։ Հանդիպում են 3, երբեմն էլ՝ 12 ժամ հաշվարկող ժամացույցներ։
Այս թեմայի շուրջ կարող եք պատրաստել նաև տեսանյութեր, փորձեք պատրաստել
Օժանդակ գրականություն՝
Գրիգորյան օրացույց. Ինչ մենք գիտենք դրա մասին: Ի՞նչ է նշանակում օրացույցի «Նոր» և «Հին» ոճ:
Օրացույցի հայրենիքը համարվում է Հին Եգիպտոսը/տեսաֆիլմ/
Как появился календарь?/տեսաֆիլմ/
Юлианский и григорианский календари: что означает “старый стиль”?/տեսաֆիլմ/Առաջադրանք 2
Փորձիր մեկ էջի սահմանում ներկայացնել հայ ժողովրդի ծագման հետ կապված ավանդությունները:/Ստորև ՝օժանդակ աղբյուրից, ընտրել տարբեր ժողովուրդների կողմից ստեղծված ավանդություններից մեկը, դա ներկայացնել, պատրաստել տեսանյութ:/
Օժանդակ աղբյուր այս թեմայի շրջանակում:
«Օրացույցի ստեղծման պատմությունը»- այս թեմայի շուրջ կատարել փոքրիկ ուսումնասիրություն, աշխատանքը կատարեք ամենաքիչը մեկ էջի սահմանում,օգտվել ամենաքիչը երեք տարբեր աղբյուրներից, օգտագործել օտարալեզու գրականություն:
1.Օրացույցների ստեղծման նպատակը, արդիականությունը ժամանակակից աշխարհում, համաշխարհային օրացույցի խնդիրը, օրացույց բառը տարբեր լեզուներում, նշանակությունը։
Առաջին օրացույցներն ստեղծվել են որպես կենսական անհրաժեշտություն եղանակի ցիկլային ու կանխատեսվող փոփոխությունների պայմաններում։ Օրացույցը օգնել է որոշել թե երբ պետք է սկսվի ու ավարտվի անձրևների սեզոնը, որը անապատային տարածքը վերածում էր անասունների արոտավայրի համար պիտանի փթթուն սավաննայի։ Մոտավորապես այդ ժամանակ էլ ժամանակակից Գերմանիայի տարածքում ստեղծվել է այսպես կոչված Գոզեկի շրջանը, որի հաշվարկան համար հիմք է ծառայել ձմեռային արևադարձը:
2.Օրացույցի ստեղծման պատմությունը տարբեր ժողովուրդների մոտ
Յուրաքանչյուր ժողովուրդ օգտագործել է պատմական դեպքերի թվագրման իր համակարգը։ Ոմանք փորձել են տարիների հաշվարկն սկսել աշխարհի ստեղծումից. հրեաներն այն թվագրել են մ.թ.ա. 3761 թվականով, ալեքսանդրյան ժամակագրությունն աշխարհի ստեղծման ամսաթիվը համարել է մ.թ.ա. 5493 մայիսի 25-ը։ Հռոմեացիները տարիների հաշվարկն սկսել են Հռոմի առասպելական հիմնադրումից (մ.թ.ա. 753)։ Պարթևները, բյութանիացիները և սելևկյանները տարիների հաշվարկն սկսել են առաջին թագավորի գահակալումից, եգիպտացիները՝ ամեն հաջորդ արքայատոհմի գահակալումից։ Իր օրացույցն է ստեղծել նաև համաշխարհային կրոններից յուրաքանչյուրը. ըստ բյուզանդական օրացույցի՝ գրիգորյան օրացույցի 2021 թվականի սեպտեմբերի 14-ից սկսվում է 7530 թվականը՝ սկսած «աշխարհի արարումից», ըստ իսլամական օրացույց՝ Հիջրայի 1440 թվականը (2018 թվականի սեպտեմբերի 11-ից), ըստ բուդդայական օրացույցի՝ Նիրվանայի 2564 թվականն է, իսկ ըստ բահաի օրացույցի՝ 177 թվականը։
3.Հայոց Նախահայկեան օրացույցը
Հայկական օրացույցը կոչվել է Բուն Հայկական թվական, ըստ որի՝ տարին ուներ 12 ամիս, յուրաքանչյուրը՝ 30-ական օրով, և լրացուցիչ 13-րդ ամիս, որն ուներ ընդամենը 5 օր։ Այժմ էլ տարբեր երկրներում տպագրվող որոշ հայկական օրացույցներ, ժամանակակից օրացույցին զուգահեռ, օգտագործում են նաև Բուն Հայկական օրացույցը։ Օրինակ՝ 2008 թ. Բուն Հայկական օրացույցի թվականով հաշվելու համար անհրաժեշտ է նրան գումարել 2492. 2008+2492=4500. նշանակում է՝ 2008 թ. Բուն Հայկական օրացույցի թվականով 4500 թ. է:
4.Ամիսների, շաբաթների անունների առաջացման պատմությունը, նշանակությունը
Հունվարը․ այդպես է կոչվել ի պատիվ հռոմեական Յանուս աստծու։ Սակայն այդ անունը մեզ անցել է հունարենից, արդեն որոշ փոփոխման ենթարկվելով՝ դառնալով հունվար։ Հայկական տոմարում հունվարը համընկնում է արաց ամսի հետ։
Փետրվար. Ձմռան վերջին ամիսն է։ Փետրվարը, ըստ մի բացատրության, իր անունը ստացել է հին հռոմեական չար աստված Փեբրուարիոսից։ Փետրվարը հայկական տոմարում համընկնում է մեհեկան ամսվա հետ։
Մարտ. Գարնան առաջին ամիսն է, տարվա առավոտը։ Մարտ անունը կապված է Հին Հռոմի պատերազմի աստված Մարսի անվան հետ, որը շրջում է հրեղեն մարտակառքով։ Հայկական տոմարում մարտը համընկնում է արեգ ամսի հետ։ Հայկական տոմարում մարտը համընկնում է արեգ ամսի հետ։
Ապրիլ. Անվան ծագումը գալիս է լատիներենից՝ «բացվել» բառից։ Այդ ամսին բացվում են ծառերի բողբոջները։ Ապրիլը համապատասխանում է հին հայկական տոմարի ահեկան ամսին։
Մայիս. Գարնան վերջին ամիսն է, հիանալի և գեղեցիկ օրերով։ Մայա աստվածուհու տոնը նշվում էր Մայիս ամսին և կոչվում էր սիրուն մայիս։ Նրա պատվին մայիսի մեկին մեծ զոհաբերություններ էին մատուցում։ Հին հայերի մոտ այս ամիսը կրել է մարերի անունը:
Հունիսը. նվիրված էր Յունոնա աստվածուհուն, որը հռոմեական դիցաբանական պանթեոնում կանանց ու ընտանեկան կենցաղի հովանավորողն է։Հունիսը համընկնում է հայկական մարգաց անվան հետ։
Հուլիս. Ամռան հրաշագեղ ամիսն է։ Ւ պատիվ Հուլիոս Կեսարի։ Հայկական տոմարում հուլիսը համընկել է հրոտից ամսվա հետ։
Օգոստոս. Ամռան վերջին ամիսն է, ոսկե աշնան նախադուռը։ Օգոստոսն իր անունը ստացել է ի պատիվ հռոմեական Օգտավիանոս կայսեր, որը հետագայում ստացավ օգոստոս տիտղոսը:
Սեպտեմբեր․ լատիներեն սեպտիմ՝ յոթ բառից է։ Հայկական տոմարում համընկւնում է հոռի ամսվա հետ։
Հոկտեմբեր․ լատիներեն օկտո բառից է, որը նշանակում է «ութ»։ Համապատասխանում է հայկական սահմի անվան։
Նոյեմբեր. Աշնան վերջին ամիսն է, երբ օրերը կարճանում են, լույսը քչանում է։ Լատիներեն նովեմ՝ ինը բառից է։
Դեկտեմբեր. Ձմռան առաջին ամիսն է։ Անունը անցել է հունարենից՝ դեցեմ, այսինքն՝ «տասներորդ» բառից։ Համապատասխանում է հին հայկական տոմարի քաղոց ամսին։
Կիրակին Արեգակին, երկուշաբթին՝ Լուսնին, երեքշաբթին՝ Մարսին, չորեքշաբթին՝ Մերկուրիին, հինգշաբթին՝ Յուպիտերին շաբաթը՝ Սատուռնին։
5.Տալ օրացույց, լուսնային օրացույց, արևային օրացույց, Հուլյան օրացույց, Գրիգորյան օրացույց հասկացությունների բացատրությունը։
Հուլյան օրացույցում նահանջ տարիների ներմուծումը կատարվում է յուրաքանչյուր չորս տարին մի անգամ մեկ օր ավելացնելով։ 400 տարվա ընթացքում ավելացվում է հարյուր օր, իսկ տարվա միջին տևողությունը կազմում է 365,25 օր։ Այդպես տարվա միջին տևողությունը հուլյան օրացույցում 0,00780 օրով ավել է արևադարձային տարուց, ինչը 128 տարվա ընթացքում կուտակվում է և կազմում մեկ օրվա սխալ և գարնանային արևադարձի օրը խախտվում է։
Սինոդիկ ամսվա միջին տևողությունը կազմում է 29,53059, իսկ արևադարձային տարում՝ 365,24220 օր։ Արևադարձային տարին ունի 12,36827 սինոդիկ ամիս, այսինքն՝ օրացուցային տարին կարող է կազմված լինել 12 (սովորական տարի) կամ 13 օրացուցային ամիսներից։ Օրացուցային տարվա միջին տևողությունն արևադարձային տարվա տևողությանը մոտ լինելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ ամիսների ավելացման համակարգ։
Լուսնա-արևային օրացույցներում, լուսնային օրացույցների նման, ամսվա սկիզբը համընկնում է նեոմենիայի։
Գոյություն ունի երկու օրացույց արեւային եւ լուսնային:
6.Հետաքրքիր փաստեր այս թեմայի շուրջ․
Օրացույցի հայրենիքը համարվում է Եգիպտոսը:
Մարդկային պատմության ամենաերկար ժամանակագրական արձանագրություններից մեկը՝ իրանական օրացույցը, պատմության ընթացքում բազմիցս փոփոխվել է վարչական, կլիմայական և կրոնական նպատակների համար։
Ժամանակակից իրանական օրացույցը, այժմ պաշտոնական օրացույց է Իրանում։ Այն սկսվում է մոտավորապես կեսգիշերին մոտակա գիշերվա հավասարության ակնթարթում, որը որոշվում է Իրանի ստանդարտ ժամանակի մերիդիանի համար
7.Արեգակնային, ավազային ժամացույց։
Արեգակնային ժամացույցը Ժամանակը որոշող սարք է` ըստ գնոմոնից ստվերի երկարության փոփոխության և թվահարթակով նրա շարժման։ Այս ժամացույցների հայտնվելը կապված է այն պահի հետ, երբ մարդը գիտակցել է արեգակի ստվերի երկարության և երկնքում Արեգակի այլ առարկաների նկատմամբ դիրքի փոխկապակցվածությունը։
Պարզագույն արեգակնային ժամացույցը ցույց է տալիս ոչ թե տեղային, այլ արեգակնային ժամանակը, այսինքն հաշվի չի առնում Երկրի բաժանումը ժամային գոտիների։ Բացի այդ, պարզագույն արեգակնային ժամացույցը ցույց չի տալիս մարդու կողմից արհեստականորեն ներմուծված ամառային ժամանակը։ Արեգակնային ժամացույցից կարելի է օգտվել միայն ցերեկը, այն էլ Արեգակի առկայության դեպքում։
Ներկա պահին արեգակնային ժամացույցները ուղղակի նշանակությամբ գրեթե չեն օգտագործվում և զիջել են տեղը ժամացույցների բազմաթիվ այլ տեսակների։
Ավազի ժամացույց
Կազմված է հիմնականում երկու մասից, որոնք իրար կպած են բարակ սեղմվածքով, դրանցից մեկը լցված է ավազի հատիկներով։ Կախված անոթի չափրից ավազի ժամացույցը կարող է հաշվել րոպեներ, ժամեր, օրեր և այլն։
Ներկայումս ավազի ժամացույցներն օգտագործվում են բժշկական մի քանի ստուգումների ժամանակ, լուսանկարչության մեջ, ինչպես նաև հուշանվերների համար։ Windows համակարգում ավազի ժամացույցն օգտագործվում է որպես սպասելու սիմվոլ՝ տվյալ էջի վրա աշխատանքներ տարվելու ժամանակ։ Իհարկե նաև Յունիկոդ տառատեսակներում -սիմվոլը նույնպես օգտագործվում է։
Ամենամեծ թերությունը համարվում է ժամանակի սակավությունը, այն հիմնականում կարող է կարճ ժամանակամիջոցներ ֆիքսել։ Սրանք, երբ տարածվեցին Եվրոպայում հիմնականում օգտագործվում էին կես և մեկ ժամ պահելու, հաշվելու համար։ Հանդիպում են 3, երբեմն էլ՝ 12 ժամ հաշվարկող ժամացույցներ։
Այս թեմայի շուրջ կարող եք պատրաստել նաև տեսանյութեր, փորձեք պատրաստել
Օժանդակ գրականություն՝
Գրիգորյան օրացույց. Ինչ մենք գիտենք դրա մասին: Ի՞նչ է նշանակում օրացույցի «Նոր» և «Հին» ոճ:
Օրացույցի հայրենիքը համարվում է Հին Եգիպտոսը/տեսաֆիլմ/
Как появился календарь?/տեսաֆիլմ/
Юлианский и григорианский календари: что означает “старый стиль”?/տեսաֆիլմ/Առաջադրանք 2
Փորձիր մեկ էջի սահմանում ներկայացնել հայ ժողովրդի ծագման հետ կապված ավանդությունները:/Ստորև ՝օժանդակ աղբյուրից, ընտրել տարբեր ժողովուրդների կողմից ստեղծված ավանդություններից մեկը, դա ներկայացնել, պատրաստել տեսանյութ:/
Օժանդակ աղբյուր այս թեմայի շրջանակում:
Առաջադրանք 1
«Օրացույցի ստեղծման պատմությունը»- այս թեմայի շուրջ կատարել փոքրիկ ուսումնասիրություն, աշխատանքը կատարեք ամենաքիչը մեկ էջի սահմանում,օգտվել ամենաքիչը երեք տարբեր աղբյուրներից, օգտագործել օտարալեզու գրականություն:
1.Օրացույցների ստեղծման նպատակը, արդիականությունը ժամանակակից աշխարհում, համաշխարհային օրացույցի խնդիրը, օրացույց բառը տարբեր լեզուներում, նշանակությունը։
Առաջին օրացույցներն ստեղծվել են որպես կենսական անհրաժեշտություն եղանակի ցիկլային ու կանխատեսվող փոփոխությունների պայմաններում։ Օրացույցը օգնել է որոշել թե երբ պետք է սկսվի ու ավարտվի անձրևների սեզոնը, որը անապատային տարածքը վերածում էր անասունների արոտավայրի համար պիտանի փթթուն սավաննայի։ Մոտավորապես այդ ժամանակ էլ ժամանակակից Գերմանիայի տարածքում ստեղծվել է այսպես կոչված Գոզեկի շրջանը, որի հաշվարկան համար հիմք է ծառայել ձմեռային արևադարձը:
2.Օրացույցի ստեղծման պատմությունը տարբեր ժողովուրդների մոտ
Յուրաքանչյուր ժողովուրդ օգտագործել է պատմական դեպքերի թվագրման իր համակարգը։ Ոմանք փորձել են տարիների հաշվարկն սկսել աշխարհի ստեղծումից. հրեաներն այն թվագրել են մ.թ.ա. 3761 թվականով, ալեքսանդրյան ժամակագրությունն աշխարհի ստեղծման ամսաթիվը համարել է մ.թ.ա. 5493 մայիսի 25-ը։ Հռոմեացիները տարիների հաշվարկն սկսել են Հռոմի առասպելական հիմնադրումից (մ.թ.ա. 753)։ Պարթևները, բյութանիացիները և սելևկյանները տարիների հաշվարկն սկսել են առաջին թագավորի գահակալումից, եգիպտացիները՝ ամեն հաջորդ արքայատոհմի գահակալումից։ Իր օրացույցն է ստեղծել նաև համաշխարհային կրոններից յուրաքանչյուրը. ըստ բյուզանդական օրացույցի՝ գրիգորյան օրացույցի 2021 թվականի սեպտեմբերի 14-ից սկսվում է 7530 թվականը՝ սկսած «աշխարհի արարումից», ըստ իսլամական օրացույց՝ Հիջրայի 1440 թվականը (2018 թվականի սեպտեմբերի 11-ից), ըստ բուդդայական օրացույցի՝ Նիրվանայի 2564 թվականն է, իսկ ըստ բահաի օրացույցի՝ 177 թվականը։
3.Հայոց Նախահայկեան օրացույցը
Հայկական օրացույցը կոչվել է Բուն Հայկական թվական, ըստ որի՝ տարին ուներ 12 ամիս, յուրաքանչյուրը՝ 30-ական օրով, և լրացուցիչ 13-րդ ամիս, որն ուներ ընդամենը 5 օր։ Այժմ էլ տարբեր երկրներում տպագրվող որոշ հայկական օրացույցներ, ժամանակակից օրացույցին զուգահեռ, օգտագործում են նաև Բուն Հայկական օրացույցը։ Օրինակ՝ 2008 թ. Բուն Հայկական օրացույցի թվականով հաշվելու համար անհրաժեշտ է նրան գումարել 2492. 2008+2492=4500. նշանակում է՝ 2008 թ. Բուն Հայկական օրացույցի թվականով 4500 թ. է:
4.Ամիսների, շաբաթների անունների առաջացման պատմությունը, նշանակությունը
Հունվարը․ այդպես է կոչվել ի պատիվ հռոմեական Յանուս աստծու։ Սակայն այդ անունը մեզ անցել է հունարենից, արդեն որոշ փոփոխման ենթարկվելով՝ դառնալով հունվար։ Հայկական տոմարում հունվարը համընկնում է արաց ամսի հետ։
Փետրվար. Ձմռան վերջին ամիսն է։ Փետրվարը, ըստ մի բացատրության, իր անունը ստացել է հին հռոմեական չար աստված Փեբրուարիոսից։ Փետրվարը հայկական տոմարում համընկնում է մեհեկան ամսվա հետ։
Մարտ. Գարնան առաջին ամիսն է, տարվա առավոտը։ Մարտ անունը կապված է Հին Հռոմի պատերազմի աստված Մարսի անվան հետ, որը շրջում է հրեղեն մարտակառքով։ Հայկական տոմարում մարտը համընկնում է արեգ ամսի հետ։ Հայկական տոմարում մարտը համընկնում է արեգ ամսի հետ։
Ապրիլ. Անվան ծագումը գալիս է լատիներենից՝ «բացվել» բառից։ Այդ ամսին բացվում են ծառերի բողբոջները։ Ապրիլը համապատասխանում է հին հայկական տոմարի ահեկան ամսին։
Մայիս. Գարնան վերջին ամիսն է, հիանալի և գեղեցիկ օրերով։ Մայա աստվածուհու տոնը նշվում էր Մայիս ամսին և կոչվում էր սիրուն մայիս։ Նրա պատվին մայիսի մեկին մեծ զոհաբերություններ էին մատուցում։ Հին հայերի մոտ այս ամիսը կրել է մարերի անունը:
Հունիսը. նվիրված էր Յունոնա աստվածուհուն, որը հռոմեական դիցաբանական պանթեոնում կանանց ու ընտանեկան կենցաղի հովանավորողն է։Հունիսը համընկնում է հայկական մարգաց անվան հետ։
Հուլիս. Ամռան հրաշագեղ ամիսն է։ Ւ պատիվ Հուլիոս Կեսարի։ Հայկական տոմարում հուլիսը համընկել է հրոտից ամսվա հետ։
Օգոստոս. Ամռան վերջին ամիսն է, ոսկե աշնան նախադուռը։ Օգոստոսն իր անունը ստացել է ի պատիվ հռոմեական Օգտավիանոս կայսեր, որը հետագայում ստացավ օգոստոս տիտղոսը:
Սեպտեմբեր․ լատիներեն սեպտիմ՝ յոթ բառից է։ Հայկական տոմարում համընկւնում է հոռի ամսվա հետ։
Հոկտեմբեր․ լատիներեն օկտո բառից է, որը նշանակում է «ութ»։ Համապատասխանում է հայկական սահմի անվան։
Նոյեմբեր. Աշնան վերջին ամիսն է, երբ օրերը կարճանում են, լույսը քչանում է։ Լատիներեն նովեմ՝ ինը բառից է։
Դեկտեմբեր. Ձմռան առաջին ամիսն է։ Անունը անցել է հունարենից՝ դեցեմ, այսինքն՝ «տասներորդ» բառից։ Համապատասխանում է հին հայկական տոմարի քաղոց ամսին։
Կիրակին Արեգակին, երկուշաբթին՝ Լուսնին, երեքշաբթին՝ Մարսին, չորեքշաբթին՝ Մերկուրիին, հինգշաբթին՝ Յուպիտերին շաբաթը՝ Սատուռնին։
5.Տալ օրացույց, լուսնային օրացույց, արևային օրացույց, Հուլյան օրացույց, Գրիգորյան օրացույց հասկացությունների բացատրությունը։
Հուլյան օրացույցում նահանջ տարիների ներմուծումը կատարվում է յուրաքանչյուր չորս տարին մի անգամ մեկ օր ավելացնելով։ 400 տարվա ընթացքում ավելացվում է հարյուր օր, իսկ տարվա միջին տևողությունը կազմում է 365,25 օր։ Այդպես տարվա միջին տևողությունը հուլյան օրացույցում 0,00780 օրով ավել է արևադարձային տարուց, ինչը 128 տարվա ընթացքում կուտակվում է և կազմում մեկ օրվա սխալ և գարնանային արևադարձի օրը խախտվում է։
Սինոդիկ ամսվա միջին տևողությունը կազմում է 29,53059, իսկ արևադարձային տարում՝ 365,24220 օր։ Արևադարձային տարին ունի 12,36827 սինոդիկ ամիս, այսինքն՝ օրացուցային տարին կարող է կազմված լինել 12 (սովորական տարի) կամ 13 օրացուցային ամիսներից։ Օրացուցային տարվա միջին տևողությունն արևադարձային տարվա տևողությանը մոտ լինելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ ամիսների ավելացման համակարգ։
Լուսնա-արևային օրացույցներում, լուսնային օրացույցների նման, ամսվա սկիզբը համընկնում է նեոմենիայի։
Գոյություն ունի երկու օրացույց արեւային եւ լուսնային:
6.Հետաքրքիր փաստեր այս թեմայի շուրջ․
Օրացույցի հայրենիքը համարվում է Եգիպտոսը:
Մարդկային պատմության ամենաերկար ժամանակագրական արձանագրություններից մեկը՝ իրանական օրացույցը, պատմության ընթացքում բազմիցս փոփոխվել է վարչական, կլիմայական և կրոնական նպատակների համար։
Ժամանակակից իրանական օրացույցը, այժմ պաշտոնական օրացույց է Իրանում։ Այն սկսվում է մոտավորապես կեսգիշերին մոտակա գիշերվա հավասարության ակնթարթում, որը որոշվում է Իրանի ստանդարտ ժամանակի մերիդիանի համար
7.Արեգակնային, ավազային ժամացույց։
Արեգակնային ժամացույցը Ժամանակը որոշող սարք է` ըստ գնոմոնից ստվերի երկարության փոփոխության և թվահարթակով նրա շարժման։ Այս ժամացույցների հայտնվելը կապված է այն պահի հետ, երբ մարդը գիտակցել է արեգակի ստվերի երկարության և երկնքում Արեգակի այլ առարկաների նկատմամբ դիրքի փոխկապակցվածությունը։
Պարզագույն արեգակնային ժամացույցը ցույց է տալիս ոչ թե տեղային, այլ արեգակնային ժամանակը, այսինքն հաշվի չի առնում Երկրի բաժանումը ժամային գոտիների։ Բացի այդ, պարզագույն արեգակնային ժամացույցը ցույց չի տալիս մարդու կողմից արհեստականորեն ներմուծված ամառային ժամանակը։ Արեգակնային ժամացույցից կարելի է օգտվել միայն ցերեկը, այն էլ Արեգակի առկայության դեպքում։
Ներկա պահին արեգակնային ժամացույցները ուղղակի նշանակությամբ գրեթե չեն օգտագործվում և զիջել են տեղը ժամացույցների բազմաթիվ այլ տեսակների։
Ավազի ժամացույց
Կազմված է հիմնականում երկու մասից, որոնք իրար կպած են բարակ սեղմվածքով, դրանցից մեկը լցված է ավազի հատիկներով։ Կախված անոթի չափրից ավազի ժամացույցը կարող է հաշվել րոպեներ, ժամեր, օրեր և այլն։
Ներկայումս ավազի ժամացույցներն օգտագործվում են բժշկական մի քանի ստուգումների ժամանակ, լուսանկարչության մեջ, ինչպես նաև հուշանվերների համար։ Windows համակարգում ավազի ժամացույցն օգտագործվում է որպես սպասելու սիմվոլ՝ տվյալ էջի վրա աշխատանքներ տարվելու ժամանակ։ Իհարկե նաև Յունիկոդ տառատեսակներում -սիմվոլը նույնպես օգտագործվում է։
Ամենամեծ թերությունը համարվում է ժամանակի սակավությունը, այն հիմնականում կարող է կարճ ժամանակամիջոցներ ֆիքսել։ Սրանք, երբ տարածվեցին Եվրոպայում հիմնականում օգտագործվում էին կես և մեկ ժամ պահելու, հաշվելու համար։ Հանդիպում են 3, երբեմն էլ՝ 12 ժամ հաշվարկող ժամացույցներ։
Այս թեմայի շուրջ կարող եք պատրաստել նաև տեսանյութեր, փորձեք պատրաստել
Օժանդակ գրականություն՝
Գրիգորյան օրացույց. Ինչ մենք գիտենք դրա մասին: Ի՞նչ է նշանակում օրացույցի «Նոր» և «Հին» ոճ:
Օրացույցի հայրենիքը համարվում է Հին Եգիպտոսը/տեսաֆիլմ/
Как появился календарь?/տեսաֆիլմ/
Юлианский и григорианский календари: что означает “старый стиль”?/տեսաֆիլմ/Առաջադրանք 2
Փորձիր մեկ էջի սահմանում ներկայացնել հայ ժողովրդի ծագման հետ կապված ավանդությունները:/Ստորև ՝օժանդակ աղբյուրից, ընտրել տարբեր ժողովուրդների կողմից ստեղծված ավանդություններից մեկը, դա ներկայացնել, պատրաստել տեսանյութ:/
Օժանդակ աղբյուր այս թեմայի շրջանակում:
Ящик Пандоры
После того, как Прометей принес людям огонь из кузницы Гефеста и научил их разному ремеслу, люди трудились, и жизнь их стала счастливее. Да и сами люди стали лучше, добрее и внимательнее друг к другу. Ведь у них теперь всего было много, а если чего не хватало, то все они могли сделать сами. Не нравилось это великому громовержцу, и он решил опять испытать людей и послал им на землю Зло. А чтобы люди не поняли, что это Зло, оно должно было прийти к ним в образе прекрасной девушки.
Позвал Зевс своего сына, бога Гефеста, и повелел ему смешать землю с водой и сделать девушку необыкновенной красоты. Афина Паллада соткала для нее чудесную одежду из серебряных нитей и надела на голову золотой венец. Афродита подарила девушке неотразимую прелесть, а Гермес вложил в ее грудь лживую и хитрую душу.
Назвали девушку Пандорой, что означало – «наделенная всеми богами». И это действительно было так, ведь она получила дары от всех богов.
Когда девушка была готова, Зевс велел Гермесу отвести ее в дом Эпиметия – брата Прометея. Прометей всегда предупреждал своего неразумного брата, чтобы он не принимал никаких даров от хитроумного Зевса. Он знал, что дары эти могут принести людям одни только бедствия и невзгоды. Но Эпиметий не послушался мудрых советов своего брата, а кроме всего, девушка была так прекрасна собою, что он с радостью принял ее и взял Пандору себе в жены.
Вскоре Эпиметий убедился, что и на этот раз прав был его мудрый брат. Вместе с Пандорой в доме Эпиметия появился большой сосуд. Он долго стоял в темном углу, и его никто никогда не открывал. Все знали откуда-то, что, если сосуд открыть большая беда обрушится на землю. Так сосуд и стоял себе в укромном месте, и никто даже и думать не смел близко к нему подойти. Но однажды любопытная и хитрая Пандора, изнывая от любопытства, потихоньку пробралась к сосуду.
– Я не буду его открывать, – подумала она, – а лишь чуть-чуть приоткрою крышечку и загляну внутрь, что же там лежит.
И она чуть приоткрыла сосуд. Но этой щелочки оказалось достаточно, чтобы сразу все зло, все людские пороки и несчастья, болезни и невзгоды, которые были заключены в сосуде вылетели из него.
Перепуганная Пандора захлопнула крышку, но было уже поздно. Все людские пороки и несчастья успели разлететься по земле, а на самом донышке сосуда осталась одна только надежда. Так что теперь люди были лишены даже маленькой надежды на лучшую жизнь.
Опять зло поселилось на земле, люди страдали от разных бедствий, которые обрушивались на них одно за другим. Появились новые болезни, их уже не могли исцелить те лекарства, которые дал людям Прометей.
Вопросы для обсуждения.
- Что означает фразеологизм ,,Ящик Пандоры
Это ящик в котором хранится зло.
- Мы и сами часто открываем «Ящик Пандоры», когда наши действия могут привести к необратимым и печальным последствиям.
- А какова главная мудрость понятия «открыть ящик Пандоры»?
Oткрыть ящик Пондоры это заразить всеx плоxим делом.
- На какую греческую историю похожа легенда о ящике Пандоры?
- Представьте 5 греческих фразеологизмов с их толкованиями. Например,
От названия Леты – реки забвения в подземном царстве Аида; из нее души умерших пили воду и забывали всю свою прошлую жизнь.
Կրկնենք անցածը
Առաջադրանքներ
1) Կարելի է արդյո՞ք, ամբողջ դրական թվից 1 հանելով, ստանալ բացասական թիվ։
Պատ.՝ ոչ
2) Գտե՛ք արտահայտության արժեքը․
3) Երկու թվերի գումարը 18 է։ Եթե ավելի մեծ թվից հանենք նրա 7/8 մասը, ապա կստանանք ավելի փոքր թիվը։ Գտե՛ք այդ թվերը։
մասը, ապա կստանանք ավելի փոքր թիվը։ Գտե՛ք այդ թվերը։
1) x-7x/8=8x-7x= x/8 2) x+x/8=18
8 8x+x=18×8
x=18×8/9 x=16
Պատ.՝ 16,2
4) Որքա՞ն է գնացքի արագությունը, եթե այն 9 ժամում անցել է 180 կմ-ով ավելի, քան 6 ժամում։
1) 9-6=3
2) 180:3=60
Պատ.՝ 60կմ/ժ
5) Խանութում գործվածքի իրար հավասար երկու կտորներ կային: Երբ առաջին կտորից վաճառեցին 16 մ, իսկ երկրորդից` 28 մ, առաջինում 3 անգամ ավելի գործվածք մնաց, քան երկրորդում: Սկզբում քանի՞ մետր գործվածք կար յուրաքանչյուր կտորում:
Երբ առաջին կտորից վաճառեցին 16 մ, իսկ երկրորդից` 28 մ,
առաջինում 3 անգամ ավելի գործվածք մնաց, քան երկրորդում:
Սկզբում քանի՞ մետր գործվածք կար յուրաքանչյուր կտորում:
(28-16)x3=36
36+16=52
Պատ՝. 52մ:
Սպասում
Ըստ Մուշեղ Գալշոյանի
Կոմիտասը ելավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և քայլեց արագ ու ճկուն: Դեկտեմբերի կեսն էր. Փարիզի փողոցներում վնգստում էր ցուրտը: Եվ փարիզեցիները դուռ ու լուսամուտ գոցել էին օրվա դեմ: Հատուկենտ էին անցորդները: Փողոցի շրջադարձում Կոմիտասը մի դրամապանակ նկատեց: Հնամաշ էր, պարունակությամբ աղքատ` եղած-չեղածը տասը ֆրանկ:
«Խեղճ ու կրակ մեկն է կորցրել,- տխուր մտածեց նա և նայեց շուրջբոլորը,- էս ցուրտ օրվա ապրուստն է կորցրել` կորոնի, կդառնա, ետ կգա… Հիմա կգա»- համոզեց ինքն իրեն և նայեց ժամացույցին. 12-ին քառորդ էր պակաս, իսկ 12-ին Մարգարիտի մոտ ճաշի էր հրավիրված:«Մի քիչ սպասեմ», – որոշեց ու հանդարտ սկսեց քայլել` փողոցի շրջադարձն ու ետ, շրջադարձն ու ետ, ուշադիր` փողոցով անցնող հատուկենտ անցորդներին: Եվ համոզված էր, որ կգա նա, ու ինքն անմիջնորդ կճանաչի նրան:«Տխուր բան է օրվա ապրուստ չունենալը»,- մտածեց Կոմիտասը:Հիշեց Բեռլինը:1896 թվականին էր, էլի ձմեռ, Բեռլինի բարձրագույն երաժշտանոցում ուսանելու առաջին ձմեռն էր… Բարերարի ուղարկած ամսական թոշակը վերջացել էր, սպասում էր հաջորդին ու` չկար: Եվ դուրս էր եկել մի ծանոթից պարտք խնդրելու, բայց ինքնասիրությունը թույլ չէր տալիս բախել դուռը` հացի համար դրամ խնդրել, ու սոված չափչփում էր Բեռլինի փողոցները: Հանկարծ ոտքերի մոտ նշմարեց կես մարկ, վերցրեց ու ավելի շվարեց` ի՞նչ անել, կես մարկով ոչ կարող ես պանդոկ մտնել, ոչ` խանութ:Ու այդ կես մարկով վիճակախաղի տոմս գնեց և շահեց հարյուր մարկ:Հետո աչքերում շողաց մի կարևոր միտք, և նա ուրախացավ, որ դրամապանակի տերը դեռ չի հայտնվել, լավ է որ չի եկել, թե չէ արդեն ուշ կլիներ, շատ ուշ: Եվ նա գրպանից հանեց հարյուր ֆրանկ, ճիշտ` հարյուր, շտապ բացեց դրամապանակը և հարյուր ֆրանկը ծրարեց դրամապանակի խորքում, տասը ֆրանկի տակ: Ապա ժպտաց, ձեռքերը շփեց իրար, խոր շունչ քաշեց, հին ու ծանր պարտքերից ազատվողի պես հանգիստ շնչեց ու շնչի հետ հանկարծ հասկացավ, որ տասը տարի առաջ վիճակախաղով շահած հարյուր մարկը հոգու խորքում, իրենից էլ ծածուկ, պարտք է համարել:«Ինչո՞ւ,- փորձեց հասկանալ,- ինչո՞ւ պարտք»:«Որովհետև հարյուր մարդ այդ վիճակախաղում հուսախաբ եղավ, իսկ ես շահեցի, սեփականացրի հարյուր մարդու հարյուր մարկը»:«Ուշացավ»,- ասաց և` այնպիսի տոնով, կարծես պատահական ու իրեն անծանոթ մեկի չէր սպասում, այլ բարեկամի, որի հետ նախապես պայմանավորվածություն ուներ հանդիպելու հենց այնտեղ` փողոցի շրջադարձում, հենց այդ ժամին, միայն թե, չգիտես ինչու, ուշանում է, չի գալիս… Բայց անպայման կգա, և ինքը պետք է սպասի, պարտավոր է:
«Գուցե գլխի էլ չէ, որ դրամապանակը կորցրել է: Կիմանա, կգա, ցուրտ է, շուտ գար»: Ձմռան այդ օրն աշխարհում միլիոն ու մեկ մարդ հյուրընկալ է, միլիոն ու մեկ ճաշի հրավեր ունի (միլիոն ու մեկերորդը` ինքը Կոմիտասը), միլիոն ու մեկ մարդ համերգ ու թատրոնի տոմս է գնել, միլիոն ու մեկ մարդ աշխատում է, միլիոն ու մեկ մարդ մտածում, գլուխ է ջարդում, միլիոն ու մեկ մարդ մեռնում է, միլիոն ու մեկ մարդ ծնվում է… Ձմռան այդ օր ու ժամին աշխարհում մի մարդ, մեկը, միայն մեկը, ձմռանաշունչ փողոցում անծանոթի է սպասում – վերադարձնելու նրա կորուստը` տասը ֆրանկ: Հենց գար տերը, և ինքը դրամապանակը հանձներ նրան ու շարունակեր Մարգարիտենց տան ճամփեն, կդառնար միլիոն ու մեկերորդ ճաշի հրավիրվածը: Ու եկավ նա…
Դեռատի կին էր` այր մարդու բաճկոնով, այր մարդու ոտնամաններով: Դեռատի կնոջ աչքերում բողոք կար, և հույսը լացի պես կախվել էր շուրթերից ու դողում էր:
– Մադմուազել, դուք որևէ բան կորցրե՞լ եք:
– Այո՛… դրամապանակս եմ կորցրել,- ասաց ցածրաձայն:
Կոմիտասը ձեռքը տարավ գրպանը:
– Ահավասիկ: Վերցրեք,- տխուր ժպտաց,- իսկ ինչո՞ւ ուշացաք:- Աղջիկը թույլ մեկնեց ձեռքը, դրամապանակն առավ, դողացող մատներով փորձեց բացել: Դա ակամա մղում էր, պահի հետ կապ չունեցող: Կոմիտասն ափերի մեջ առավ նրա ձեռքերը:
– Բացել պետք չէ,- ասաց և ինքն իր համար ավելացրեց,- ցուրտ է…
Հետո ձեռքերը գրպանեց, թեթև խոնարհում արավ:
– Վաղը երեկոյան հայկական եկեղեցում հայկական նվագահանդես կա: Ձեզ հրավիրում եմ: Անպատճառ եկեք: Ցտեսություն:
Եվ նորեն գլուխ տվեց ու գնաց:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Բացատրի՛ր հետևյալ բառերը՝ վնգստալ, գոցել, ապրուստ, ճկուն: Կարող ես օգտվելnayiri.com էլեկտրոնային բառարանից:
Խղճալի ձայնով կաղկանձել,Փակել,Ապրելակերպ, ճկվող, դյուրաթեք։
2. Տրված բառերը բաժանի՛ր բաղադրիչների՝ հյուրանոց, լուսամուտ, հնամաշ, վիճակախաղ, ոտնաման, հուսախաբ, դժկամորեն, հայկական, անպատճառ:
հյու-անոց
լուս-ա-մուտ
հնա-մաշ
վիճակ-ա-խաղ
ոտ-ն-աման
հուս-ա-խաբ
դժ-կամ-որեն
Հայկ-ա-կան
ան-պատճառ։
3. 10-15 նախադասությամբ գրավոր պատմի՛ր ստեղծագործությունը:
Ըստ Մուշեղ Գալշոյանի Կոմիտասը ելավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և քայլեց արագ ու ճկուն: Դեկտեմբերի կեսն էր. Փարիզի փողոցներում վնգստում էր ցուրտը:Փողոցի շրջադարձում Կոմիտասը մի դրամապանակ նկատեց: Հնամաշ էր, պարունակությամբ աղքատ` եղած-չեղածը տասը ֆրանկ:«Խեղճ ու կրակ մեկն է կորցրել,- տխուր մտածեց նա և նայեց շուրջբոլորը,- էս ցուրտ օրվա ապրուստն է կորցրել` կորոնի, կդառնա, ետ կգա… Հիմա կգա»- համոզեց ինքն իրեն և նայեց ժամացույցին. 12-ին քառորդ էր պակաս, իսկ 12-ին Մարգարիտի մոտ ճաշի էր հրավիրված:«Մի քիչ սպասեմ», – որոշեց ու հանդարտ սկսեց քայլել` փողոցի շրջադարձն ու ետ, շրջադարձն ու ետ, ուշադիր` փողոցով անցնող հատուկենտ անցորդներին: Եվ համոզված էր, որ կգա նա, ու ինքն անմիջնորդ կճանաչի նրան:«Տխուր բան է օրվա ապրուստ չունենալը»,- մտածեց Կոմիտասը:Հիշեց Բեռլինը:1896 թվականին էր, էլի ձմեռ, Բեռլինի բարձրագույն երաժշտանոցում ուսանելու առաջին ձմեռն էր… Բարերարի ուղարկած ամսական թոշակը վերջացել էր, սպասում էր հաջորդին ու` չկար: Եվ դուրս էր եկել մի ծանոթից պարտք խնդրելու, բայց ինքնասիրությունը թույլ չէր տալիս բախել դուռը` հացի համար դրամ խնդրել, ու սոված չափչփում էր Բեռլինի փողոցները:
4.Ստեղծագործությունը բաժանի՛ր հատվածների և վերնագրի՛ր:
Դրամապանակ
Ըստ Մուշեղ ԳալշոյանիԿոմիտասը ելավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և քայլեց արագ ու ճկուն: Դեկտեմբերի կեսն էր. Փարիզի փողոցներում շատ ցուրտ էր: Եվ փարիզեցիները դուռ և լուսամուտ գոցել էին օրվա դեմ: Փողոցում Կոմիտասը մի դրամապանակ նկատեց: Այն շատ հնամաշ էր, պարունակությամբ աղքատ` եղած-չեղածը տասը ֆրանկ էր։
5. Բացատրի՛ր հետևյալ արտահայտությունները՝ ցուրտը վնգստում էր, աչքերում շողաց մի կարևոր միտք:
ցուրտը վնգստում էր- շատ ուժեղ ցուրտ էր
աչքերում շողաց մի կարևոր միտք- մի լավ միթք ծնվեց
6. Ըստ պատմվածքի գրի՛ր Կոմիտասին բնութագրող 5 հատկանիշ:
Բարի, խղճով, ազնիվ, խելացի, մարդկային
7.Ընտրի՛ր Կոմիտասի երգերից մեկը, լսի՛ր և 5-8 նախադասությամբ գրի՛ր տպավորություններիդ, ապրումներիդ մասին, ի՞նչ էիր զգում և մտածում երգը լսելիս: Այս աշխատանքդ տեղադրիր քո բլոգում:
Կաքավիկ
Արեւ բացվեց թուխ ամպերեն, Կաքավ թըռավ կանաչ սարեն, Կանաչ սարեն՝ սարի ծերեն, Բարեւ բերավ ծաղիկներեն:
Սիրունիկ, սիրունիկ, Սիրունիկ, նախշուն կաքավիկ:
Քո բուն հյուսած ծաղիկներով— Շուշան, նարգիզ, նունուֆարով: Քո տեղ լըցված ցող ու շաղով, Քընես-կելնես երգ ու տաղով:
Սիրունիկ, սիրունիկ, Սիրունիկ, նախշուն կաքավիկ:
Քո թեւ փափուկ ու խատուտիկ, Պըստի կըտուց, կարմիր տոտիկ, Կարմիր-կարմիր տոտիկներով Կըշորորաս ճուտիկներով:
Սիրունիկ, սիրունիկ, Սիրունիկ, նախշուն կաքավիկ:
Երբ կըկանգնես մամռոտ քարին, Սաղմոս կասես ծաղիկներին,— Սարեր-ձորեր զըվարթ կանես, Դարդի ծովեն սիրտ կըհանես:
Սիրունիկ, սիրունիկ, Սիրունիկ, նախշուն կաքավիկ:
8. Ի՞նչ է տալիս պատումին բեռլինյան տարիների հիշողությունը:
Բեռլինյան տարիների հիշողությունը պատումին հաղորդում է գլխավոր միտքը։ Կոմիտասը իր սեփական մաշկի վրա է զգացել գումար չունենալու դժվարությունը։
9.Կոմիտասին ասում են՝ Հայ երգի Մեսրոպ Մաշտոց, ինչո՞ւ:
Որովհետև Մաշտոցը հայկական տառերն է ստեղծել, իսկ կոմիտասը հայկական գրագետ երաժշտություն։
10.Ընտրի՛ր Կոմիտասի բանաստեղծություններից մեկը, անգիր սովորիր , չմոռանաս նաև անծանոթ բառերի բացատրությունը նայել:
Սպասում
Ըստ Մուշեղ Գալշոյանի
Կոմիտասը ելավ հյուրանոցից, վերարկուի օձիքը բարձրացրեց, ձեռքերը խոթեց գրպանները և քայլեց արագ ու ճկուն: Դեկտեմբերի կեսն էր. Փարիզի փողոցներում վնգստում էր ցուրտը: Եվ փարիզեցիները դուռ ու լուսամուտ գոցել էին օրվա դեմ: Հատուկենտ էին անցորդները: Փողոցի շրջադարձում Կոմիտասը մի դրամապանակ նկատեց: Հնամաշ էր, պարունակությամբ աղքատ` եղած-չեղածը տասը ֆրանկ:
«Խեղճ ու կրակ մեկն է կորցրել,- տխուր մտածեց նա և նայեց շուրջբոլորը,- էս ցուրտ օրվա ապրուստն է կորցրել` կորոնի, կդառնա, ետ կգա… Հիմա կգա»- համոզեց ինքն իրեն և նայեց ժամացույցին. 12-ին քառորդ էր պակաս, իսկ 12-ին Մարգարիտի մոտ ճաշի էր հրավիրված:«Մի քիչ սպասեմ», – որոշեց ու հանդարտ սկսեց քայլել` փողոցի շրջադարձն ու ետ, շրջադարձն ու ետ, ուշադիր` փողոցով անցնող հատուկենտ անցորդներին: Եվ համոզված էր, որ կգա նա, ու ինքն անմիջնորդ կճանաչի նրան:«Տխուր բան է օրվա ապրուստ չունենալը»,- մտածեց Կոմիտասը:Հիշեց Բեռլինը:1896 թվականին էր, էլի ձմեռ, Բեռլինի բարձրագույն երաժշտանոցում ուսանելու առաջին ձմեռն էր… Բարերարի ուղարկած ամսական թոշակը վերջացել էր, սպասում էր հաջորդին ու` չկար: Եվ դուրս էր եկել մի ծանոթից պարտք խնդրելու, բայց ինքնասիրությունը թույլ չէր տալիս բախել դուռը` հացի համար դրամ խնդրել, ու սոված չափչփում էր Բեռլինի փողոցները: Հանկարծ ոտքերի մոտ նշմարեց կես մարկ, վերցրեց ու ավելի շվարեց` ի՞նչ անել, կես մարկով ոչ կարող ես պանդոկ մտնել, ոչ` խանութ:Ու այդ կես մարկով վիճակախաղի տոմս գնեց և շահեց հարյուր մարկ:Հետո աչքերում շողաց մի կարևոր միտք, և նա ուրախացավ, որ դրամապանակի տերը դեռ չի հայտնվել, լավ է որ չի եկել, թե չէ արդեն ուշ կլիներ, շատ ուշ: Եվ նա գրպանից հանեց հարյուր ֆրանկ, ճիշտ` հարյուր, շտապ բացեց դրամապանակը և հարյուր ֆրանկը ծրարեց դրամապանակի խորքում, տասը ֆրանկի տակ: Ապա ժպտաց, ձեռքերը շփեց իրար, խոր շունչ քաշեց, հին ու ծանր պարտքերից ազատվողի պես հանգիստ շնչեց ու շնչի հետ հանկարծ հասկացավ, որ տասը տարի առաջ վիճակախաղով շահած հարյուր մարկը հոգու խորքում, իրենից էլ ծածուկ, պարտք է համարել:«Ինչո՞ւ,- փորձեց հասկանալ,- ինչո՞ւ պարտք»:«Որովհետև հարյուր մարդ այդ վիճակախաղում հուսախաբ եղավ, իսկ ես շահեցի, սեփականացրի հարյուր մարդու հարյուր մարկը»:«Ուշացավ»,- ասաց և` այնպիսի տոնով, կարծես պատահական ու իրեն անծանոթ մեկի չէր սպասում, այլ բարեկամի, որի հետ նախապես պայմանավորվածություն ուներ հանդիպելու հենց այնտեղ` փողոցի շրջադարձում, հենց այդ ժամին, միայն թե, չգիտես ինչու, ուշանում է, չի գալիս… Բայց անպայման կգա, և ինքը պետք է սպասի, պարտավոր է:
«Գուցե գլխի էլ չէ, որ դրամապանակը կորցրել է: Կիմանա, կգա, ցուրտ է, շուտ գար»: Ձմռան այդ օրն աշխարհում միլիոն ու մեկ մարդ հյուրընկալ է, միլիոն ու մեկ ճաշի հրավեր ունի (միլիոն ու մեկերորդը` ինքը Կոմիտասը), միլիոն ու մեկ մարդ համերգ ու թատրոնի տոմս է գնել, միլիոն ու մեկ մարդ աշխատում է, միլիոն ու մեկ մարդ մտածում, գլուխ է ջարդում, միլիոն ու մեկ մարդ մեռնում է, միլիոն ու մեկ մարդ ծնվում է… Ձմռան այդ օր ու ժամին աշխարհում մի մարդ, մեկը, միայն մեկը, ձմռանաշունչ փողոցում անծանոթի է սպասում – վերադարձնելու նրա կորուստը` տասը ֆրանկ: Հենց գար տերը, և ինքը դրամապանակը հանձներ նրան ու շարունակեր Մարգարիտենց տան ճամփեն, կդառնար միլիոն ու մեկերորդ ճաշի հրավիրվածը: Ու եկավ նա…
Դեռատի կին էր` այր մարդու բաճկոնով, այր մարդու ոտնամաններով: Դեռատի կնոջ աչքերում բողոք կար, և հույսը լացի պես կախվել էր շուրթերից ու դողում էր:
– Մադմուազել, դուք որևէ բան կորցրե՞լ եք:
– Այո՛… դրամապանակս եմ կորցրել,- ասաց ցածրաձայն:
Կոմիտասը ձեռքը տարավ գրպանը:
– Ահավասիկ: Վերցրեք,- տխուր ժպտաց,- իսկ ինչո՞ւ ուշացաք:- Աղջիկը թույլ մեկնեց ձեռքը, դրամապանակն առավ, դողացող մատներով փորձեց բացել: Դա ակամա մղում էր, պահի հետ կապ չունեցող: Կոմիտասն ափերի մեջ առավ նրա ձեռքերը:
– Բացել պետք չէ,- ասաց և ինքն իր համար ավելացրեց,- ցուրտ է…
Հետո ձեռքերը գրպանեց, թեթև խոնարհում արավ:
– Վաղը երեկոյան հայկական եկեղեցում հայկական նվագահանդես կա: Ձեզ հրավիրում եմ: Անպատճառ եկեք: Ցտեսություն:
Եվ նորեն գլուխ տվեց ու գնաց:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Բացատրի՛ր հետևյալ բառերը՝ վնգստալ, գոցել, ապրուստ, ճկուն: Կարող ես օգտվելnayiri.com էլեկտրոնային բառարանից:
Խղճալի ձայնով կաղկանձել,Փակել,Ապրելակերպ, ճկվող, դյուրաթեք։
2. Տրված բառերը բաժանի՛ր բաղադրիչների՝ հյուրանոց, լուսամուտ, հնամաշ, վիճակախաղ, ոտնաման, հուսախաբ, դժկամորեն, հայկական, անպատճառ:
հյու-անոց
լուս-ա-մուտ
հնա-մաշ
վիճակ-ա-խաղ
ոտ-ն-աման
հուս-ա-խաբ
դժ-կամ-որեն
Հայկ-ա-կան
ան-պատճառ։
3. 10-15 նախադասությամբ գրավոր պատմի՛ր ստեղծագործությունը:
4.Ստեղծագործությունը բաժանի՛ր հատվածների և վերնագրի՛ր:
5. Բացատրի՛ր հետևյալ արտահայտությունները՝ ցուրտը վնգստում էր, աչքերում շողաց մի կարևոր միտք:
6. Ըստ պատմվածքի գրի՛ր Կոմիտասին բնութագրող 5 հատկանիշ:
7.Ընտրի՛ր Կոմիտասի երգերից մեկը, լսի՛ր և 5-8 նախադասությամբ գրի՛ր տպավորություններիդ, ապրումներիդ մասին, ի՞նչ էիր զգում և մտածում երգը լսելիս: Այս աշխատանքդ տեղադրիր քո բլոգում:
8. Ի՞նչ է տալիս պատումին բեռլինյան տարիների հիշողությունը:
9.Կոմիտասին ասում են՝ Հայ երգի Մեսրոպ Մաշտոց, ինչո՞ւ:
10.Ընտրի՛ր Կոմիտասի բանաստեղծություններից մեկը, անգիր սովորիր , չմոռանաս նաև անծանոթ բառերի բացատրությունը նայել:
Մաթեմատիկա
1․ Գործողությունները չկատարելով՝ համեմատիր արտահայտության արժեքները.
ա) 56789-289 > 56789-299:
բ) 56789×299 > 56789×289։
2. Քանի՞ թվանշան է պետք 1-ից մինչև 101-ը գրելու համար:
100
3. Գտի՛ր անհայտ
ա. գումարելին, եթե գումարելիներից մեկը 15 է, իսկ գումարը՝ 33; գումարելին = է 33-15=1716
բ. հանելին, եթե նվազելին 23 է, տարբերությունը՝ 12; հանելին = 23-12=11
գ. նվազելին, եթե տարբերությունը 52 է, իսկ հանելին՝ 34; նվազելւն =֊է 52+34=86
դ. արտադրիչը, եթե հայտնի արտադրիչը 9 է, արտադրյալը՝ 72; արտադրիչը =֊է 72:9=8
ե. բաժանարարը, եթե բաժանելին 88 է, քանորդը՝ 4; բաժանարարը =֊է 88:4=22
զ. բաժանելին, եթե բաժանարարը 11 է,իսկ քանորդը՝ 11: չի փոխվի
4. Ավտոբուսն ունի 44 նստատեղ: Քանի՞ ավտոբուս է պետք 560 մարդ տեղափոխելու համար:
560:44=12{32} անհրաժեշտ է13 ավտոբուս
5. 8784 թվի *-ի փոխարեն գրիր ամենամեծ թվանշանն այնպես, որ ստացված թիվը բաժանվի`
ա. 3-ի; բ. 4-ի; գ. 8-ի; դ. 9-ի:
6. Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը․
ա․ (22; 34); 2
բ․ (80; 12); 4
գ․ (35; 63); 7
դ․ (14; 24); 2
ե․ (50; 60; 75): 5
7. Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտիր ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը․
ա․ [9; 21] 63
բ․ [27; 18] 54
գ. [10; 35] 70
դ․ [12; 15; 22] 660
ե․ [11; 44; 55] 220
Մայրենի
Տարօրինակ,ճանապարհորդ,հագնվել,մյուս,ինչևէ,երբևէ,դաստիարակել,համարյա,միլիոն,թռչել,անօթևան,փախուստ,կեղտ։
Տարօրինակ ճանապարհորդը դաստիարակեց անօթևան երեխային։
ճանապարհորդը համարյա ընկնում էր սարից։
Այսօր հայրիկս վաստակեց մեկ միլիոն դոլար։
Տարօրինակ մոլորակը
Կար մի քաղաք որտեղ չկար ոչմի բան բացի ջրից և սնունդից։ Այնտեղ չկար տներ, շենքեր և դա կոչվում էր ազատություն քաղաքի անունն էլ էր ազատություն։ Քանի, որ այնտեղ չկար ոչ մի բան ,այնտեղ չկար նաև հով վայր, այդ պատճառով ամեն օր մահանում էր շնչավոր կենդանի։ Կյանքը շատ դաժան էր այդ մարդկանց համար, բայց նրանք շատ խելացի էին։ Նրանց մոլորակը շատ փոքր էր, նրանք չգիտեին նույնիսկ ին՞չ էին ուտում ամեն օր։ Այդ մոլորակում շատ շոգ էր նրանք ապրում էին հողերի մեջ, նրանք ուտում և թափում էին հատակին, բայց նրանք շատ ուրախ էին,որ խոսալ չգիտէին այդպես էր նրանց աշխարհը բայց նրանք շարունակում էին ժպտալ և երջանիկ լինել։
Տարորինակ մոլորակը
Կար մի քաղաք որտեղ չկար ոչմի բան բացի ջրից և սնունդից։ Այնտեղ չկար տներ, շենքեր և դա կոչվում էր ազատություն քաղաքի անուննել էր ազատություն։ Քանի, որ այնտեղ չկար ոչմի բան այնտեղ չկար նաև հով վայր այտ պատճառով ամեն օր մահանում էր շնչավոր կենդանի։ Կյանքը շատ դաժան էր այդ մարդկանց համար բայց նրանք շատ խելացի են։ Նրանց մոլորակը շատ փոքր էր, նրանք չգիտեին նույնիսկ ինչ էին ուտում ամեն որ։ այտ մոլորակում շատ շոգ էր նրանք ապրում էին հողերի մեջ նրանք ուտում և թափում էին հատակին բայց նրանք շատ ուրախ էին,որ խոսալ չգիտ են այդպես էր նրանց աշխարհը բայց նրանք շարունակում էին ժպտալ;
Դանիել Հովսեփյան 