Առավել հարմար է գրառումները կարճ ներկայացնել հատուկ նշանների միջոցով: Դրա լավագույն օրինակն է թվերի դիրքային գրառումը 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 թվանշանների միջոցով:
Գիտենք թվաբանական գործողությունների նշանները՝ +; −; : ; ×։ Հիշենք նաև համեմատման նշանները =; ≠; <; > և փակագծերը՝ ( ):
Թվեր, գործողությունների նշաններ և փակագծեր պարունակող արտահայտությունները կոչվում են թվային արտահայտություններ:
Օրինակ՝ Մատիտն արժե 40 դրամ, իսկ գրիչը՝ 100 դրամ: «Մեկ գրիչը 20 դրամով թանկ է երկու մատիտներից» նախադասությունը կարճ կգրվի այսպես՝ 100=2⋅40+20։
Խնդիրներ ձևակերպելիս թվերի փոխարեն սովորաբար կիրառում են լատիներեն տառեր՝ a,b,c,d։ Եթե վերևի օրինակում մեզ հայտնի չեն մատիտների և գրիչների գները, ապա կարող ենք դրանք գրել տառերի միջոցով:Օրինակ՝
Դիցուք մեկ մատիտն արժե x դրամ, իսկ գրիչը՝ y դրամ:Երկու մատիտը և չորս գրիչները միասին կարժենան 2⋅x+4⋅y դրամ:
Եթե արտահայտությունը, բացի թվերից և գործողությունների նշաններից պարունակում է նաև տառեր, ապա այն անվանում են տառային արտահայտություն:
Մեր ստացած 2⋅x+4⋅y արտահայտությունը տառային արտահայտություն է:
Կարող ենք հաշվել յուրաքանչյուր թվային արտահայտության արժեքը։ Դրա համար անհրաժեշտ է հիշել գործողությունների կատարման կարգը․ սկզբում հաշվում ենք փակագծերի մեջ եղած արտահայտության արժեքը, ապա ըստ հերթականության բազմապատկում կամ բաժանումը, ապա գումարումը կամ հանումը, ընդ որում բազմապատկումը կամ բաժանումը և գումարումը կամ հանումը կատարում ենք այն հերթականությամբ, որով հանդիպում է։
1. Տառային արտահայտության տեսքով գրի՛ առեք գործողությունների
հետևյալ հաջորդականությունը.
ա) a թիվը բազմապատկել 4-ով և արտադրյալին գումարել 6,
a×4+6
բ) y թվից հանել 11 և տարբերությանը գումարել z թիվը,
(y-11)+z
գ) 10-ը բաժանել a թվին և քանորդին գումարել 15-ի և b թվի արտադրյալը,
10:a+15
դ) m թվին գումարել 5 և գումարը բազմապատկել n թվով:
(m+5)×n
2. Դիցուք, տրված է a թիվը: Կազմեք տառային արտահայտություն և գրի՛ առեք.
ա) այդ թվի կրկնապատիկը
ax2
բ) այդ թվի կեսը,
a:2
գ) այդ թվի երկու երրորդը,
ax2/3
դ) այդ թվից հինգով մեծ թիվը,
ax5
ե) այդ թվից 10-ով փոքր թիվը:
a-10
3. Կատարե՛ք հաշվումները, եթե a = 3.
ա) 3 ⋅ a + 386=385 գ) (17 – a) ⋅ 3= 42 ե) (78 ։ a + 99 ։ a) ⋅ 5=60
բ) 27 ։ a + 96 ։ a=41 դ) (6 ⋅ a + 3) ⋅ a=63 զ) a ⋅ 2 + a ⋅ 3 + a ⋅ 4=27
Դանիել Հովսեփյան 